Objašnjenje fenomena polarne svetlosti
„Vrlo je verovatno da severna svetlost nastaje od elektriciteta iz vazduha“, pisao je Lomonosov.
Lomonosov je posmatrao i izučavao polarnu svetlost još u detinjstvu i postao je prvi naučnik koji je ozbiljno istražio ovaj fenomen, i koji je dao pouzdano objašnjenje.
Danas se polarna svetlost definiše kao „svetlucanje gornjih slojeva atmosfera planeta sa magnetosferom, zbog njihove interakcije sa naelektrisanim česticama solarnog vetra“.
Otkrivanje Venerine atmosfere
Mihail Lomonosov je 6. juna 1761. godine posmatrao najređu pojavu – prolazak Venere kroz solarni disk. Usled prelamanja sunčeve svetlosti, u gornjim slojevima atmosfere nastaje tanki svetleći „oreol“ oko planete. Lomonosov je prvi protumačio ovaj fenomen kao dokaz da i Venera ima atmosferu. Kasnije je otkriće Lomonosova potvrđeno, a optički efekat nazvan je „pojava Lomonosova“.
Korpuskularno-kinetička teorija
Nakon niza naučnih eksperimenata, Lomonosov je došao do zaključka da se sve materije sastoje od molekula, koje su u stvari „zbir“ elemenata – atoma. Koncepcija ruskog naučnika postavila je temelje današnjoj molekularno-kinetičkoj teoriji.
Proizvodnja čvrste žive
U decembru 1759. godine Mihail Lomonosov je zajedno sa Josifom Braunom eksperimentisao i dobio čvrstu živu. To do tada nije pošlo za rukom nijednom naučniku na svetu. Lomonosov je 1760. godine dokazao da je živa provodnik i da se može obrađivati pod pritiskom. To saznanje je postalo razlog za svrstavanje žive u grupu metala.
Utemeljenje principa fizičke hemije
Mihail Lomonosov je postavio temelje nove nauke – fizičke hemije. Kako je pisao naučnik, „fizička hemija je nauka koja na osnovu odredbi i eksperimenata iz fizike objašnjava ono što se dešava u mešovitim telima tokom hemijskih reakcija“. Danas je fizička hemija definiše kao nauka o opštim zakonima strukture i transformisanja hemijskih materija, koja istražuje hemijske pojave pomoću teoretskih i eksperimentalnih metoda fizike.
Utemeljenje principa ekonomske geografije
Lomonosov, koji je bio na čelu geografskog odeljenja Akademije nauke, uveo je termin „ekonomska geografija“ koji je opisao kao disciplinu koja proučava ekonomiju, prirodne resurse zemlje. Naučnik je postavio temelje proučavanja Rusije u okviru ekonomske geografije.
Nauka o staklu i pravljenju mozaika
Nauka o staklu nastala je kao oblast fizičko-hemijskih istraživanja u okviru fizičke hemije. Lomonosov je razvio ne samo teoriju, nego i tehnologiju proizvodnje, odnosno utvrdio je osnove proizvodnje stakala u boji i način pravljenja smalt mozaika. U radionici koju je osnovao nastajali su jedinstveni mozaici, uključujući i onaj najpoznatiji „Bitka kod Poltave“.
„Ruska gramatika“
Mihail Lomonosov je 1755. godine izdao „Rusku gramatiku“, jednu od prvih ruskih gramatika, koja je imala 14 izdanja. Njegova gramatika je služila kao baza za dalji razvoj ruske filologije i reformu književnog jezika koji je tada postao bliži narodnom.
Reforma ruske versifikacije
Zajedno sa Vasilijem Tredjakovskim, Mihail Lomonosov je postavio osnove silabičko-tonska versifikacije. Reč je o načinu organizacije pesme, kada se naglašeni i nenaglašeni slogovi smenjuju određenim redosledom, koji ostaje isti u svim strofama. Silabičko-tonska versifikacija je u 19. veku dominirala ruskom poezijom. Tada su nastala najbolja dela „zlatnog doba“ ruske poezije.
Uvođenje novih reči u ruski jezik
Naučna delatnost Mihaila Lomonosova bila je praćena pojavom novih reči i izraza, koji su sa lakoćom ušli ne samo u naučnu praksu, nego i u svakodnevni život.
Neke od reči koje su se pojavile u ruskom jeziku zahvaljujući Lomonosovu su: atmosfera, mikroskop, minus, pol, formula, periferija, horizont, prečnik, radijus, proporcija, barometar, meteorologija, optika, materija, kristalizacija.